Over 1001 Italianen

Al eeuwenlang komen Italianen naar Nederland; als bankiers, instrumentmakers, stucwerkers, schoorsteenvegers, terrazzowerkers of ijsmakers. Ze kwamen op eigen gelegenheid, als individu.
Dat veranderde na de tweede wereldoorlog, toen groepen arbeiders naar Nederland werden gehaald om hier in de mijnen, de industrie en de hoogovens te werken. Een mijlpaal in deze zaak was de wervingsovereenkomst die de regeringen van Nederland en Italië met elkaar aangingen op 6 augustus 1960. Nederland zat te springen om arbeidskrachten, veel jonge Italianen zaten in een uitzichtloze situatie zonder werk. De overeenkomst was niet de eerste van deze aard tussen de beide landen, wel de eerste in EEG-verband. Deze ‘gastarbeiders’ kwamen als pioniers naar Nederland. Ze waren de wegbereiders van de grote mediterrane migratie, stonden aan de wieg van onze multiculturele samenleving.
Maar ook vandaag vestigen zich nog steeds Italianen in Nederland. Veelal tijdelijk, om hier te studeren of te werken in bijvoorbeeld de ICT, of om zich hier als kunstenaar verder te ontwikkelen.
Veel, zo niet de meeste, Italianen die in het verleden naar Nederland kwamen zijn hier gebleven, trouwden hier en bouwden hier een bestaan op. Ze integreerden in Nederland, zonder de binding met het land en de streek waar ze vandaan kwamen meestal niet.
De invloed die Italiaanse migranten op de ontwikkeling van Nederland hebben gehad is moeilijk in te schatten. Maar de granito aanrechten in tienduizenden Nederlandse woningen en de terrazzovloeren in tal van openbare gebouwen zijn door Italianen aangelegd. De Italiaanse ijssalon is een begrip geworden. En hoe zou de economische groei in Nederland in de jaren zestig zijn verlopen zonder gastarbeiders, met Italianen als pioniers?

Met het meerjarenproject 1001 Italianen stelt stichting Culturissima zich ten doel de geschiedenis van de Italiaanse aanwezigheid in Nederland in kaart te brengen en breed toegankelijk te maken. Wie zijn de Italianen van Nederland? Hoe verging het de pioniers en hun nazaten? Wat is hun bijdrage aan de Nederlandse geschiedenis, aan de Nederlandse economie en aan de Nederlandse cultuur? Wat bindt hen vandaag aan Nederland? Dat gebeurt door middel van het organiseren van tentoonstellingen, lezingen en culturele evenementen en het uitbrengen van publicaties en documentaires.

Il progetto 1001 Italiani

Il progetto crossmediale 1001 Italiani comprende una piattaforma online, una mostra digitale, un libro, un documentario ed un ciclo di dibattiti e conferenze. Il progetto trae spunto dalla ricorrenza dei 50 anni della firma del trattato bilaterale “Wervingsverdrag” che regolava l’emigrazione di lavoratori a contratto verso i Paesi Bassi. I lavoratori italiani erano da anni di fatto presenti in Olanda ma il trattato del 1960 dà inizio all’era dei cosiddetti “gastarbeiders”, (lavoratori ospiti) intesi come manodopera temporanea in caso di cattiva congiuntura nel mercato del lavoro. Il trattato del 1960 si può considerare il modello sul quale si baseranno i trattati successivi con gli altri paesi di emigrazione dell’area mediterranea: Spagna (1961), Portogallo (1963), Turchia e Malta (1964), Grecia (1966), Marocco (1969), Jugoslavia e Tunisia (1970). A causa di e grazie al trattato arrivano i primi veri emigranti del dopoguerra, che aprono la strada alla societa multietnica olandese. Gli italiani sono al giorno d’oggi quasi invisibili in Olanda. Tutti conoscono il gelataio italiano o il pizzaziolo, ma chi sono tutti gli altri? Il cinquantesimo anniversario della firma del trattato è il pretesto per riflettere sul ruolo spesso decisivo, ma per lo più negletto, che i lavoratori italiani a partire dagli anni '50 e '60 hanno svolto all’interno della società e dell’economia olandese. La voce degli italiani e di altri ‘piccoli’ gruppi non può e non deve mancare nella scrittura della storia nazionale olandese, all’interno della quale ha pieno diritto di figurare. 1001 Italiani raccoglie le storie e la storia degli immigrati italiani in Olanda negli ultimi 50 anni: gastarbeiders, giovani politicamente impegnati, artisti, studenti Erasmus, ricercatori universitari, expats, neolaureati alla ricerca di primo impiego. Gli italiani non si possono racchiudere dentro un’unica categoria. La grande differenziazione riguardante il periodo di migrazione e la provenienza geografica e sociale delineano un’immagine di tante Italie a contatto con la dinamica società olandese dell’ultimo cinquantennio. La storia degli italiani in Olanda è sicuramente vivace, ricca di aneddoti, conflitti, colori, odori. Una storia di un amore ricambiato tra gli immigratie italiani e l’Olanda intesa come seconda patria. Centrando l’attenzione sulle testimonianze dirette degli immigrati si indovina una comunità molto diversificata, attaccata alla propria identità ma flessibile al punto tale da guadagnarsi il predicato di ‘integrata’.